مقدمه: مقررات و قوانین در حوزه اخلاق بیماران حایز اهمیت است، اما این مجموعه قوانین تحت عنوان «منشور حقوق بیمار» در قوانین ایران به صورت منسجم و کاربردی وجود ندارد. هدف از این مطالعه، تعیین میزان آگاهی بیماران بستری شده در بیمارستان های آموزشی شهر اصفهان از منشور حقوق بیماران بود.روش بررسی: این بررسی به صورت توصیفی-مقطعی در سه ماهه چهارم سال 1385 در هشت بیمارستان آموزشی شهر اصفهان انجام شد و طی آن میزان آگاهی بیماران بستری شده در این بیمارستان ها طی این مدت از مفاد منشور حقوق بیمار از طریق مصاحبه توسط پرسشگران و تکمیل چک لیست های مربوطه سنجیده شد. چک لیست ها از طریق مطالعه کتابخانه ای تدوین و روایی صوری و پایایی آن با استفاده از نظر کارشناسان مربوطه تایید شد. برای این منظور نمونه مورد نیاز که 385 بیمار بود، متناسب با تعداد تخت فعال و نیز متوسط اقامت بیماران طی سه ماهه چهارم سال 1385، تقسیم به نسبت شد و سهم هر بیمارستان مشخص گردید. پس از تکمیل چک لیست ها، تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS  صورت گرفت.یافته ها: بیش از 50 درصد از بیماران آگاهی لازم از برخی مفاد منشور حقوق بیمار را نداشتند. این عدم آگاهی به ویژه در مورد حقوق مربوط به انتقال حین درمان بیمار به سایر مراکز درمانی (که نیاز به خدمات درمانی تخصصی دارند)، در مورد حق اجازه یا عدم اجازه استفاده از اطلاعات پزشکی پرونده خودشان برای امور مختلف، رازداری پزشک معالج و تیم و درمان و همچنین محرمانه بودن اطلاعات پزشکی و ضرورت حفظ اسرار بیمار توسط بیمارستان بود.نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود در چک لیست های تکمیل شده نشان داد که درصد قابل توجهی از بیماران آگاهی لازم از برخی از مفاد منشور حقوق بیمار را نداشتند و ضرورت دارد در این زمینه اطلاع رسانی لازم صورت پذیرد.

در تغییرات سریع جو مراقبت های سلامتی، بسیاری از فاکتورها از جمله حقوق بیماران متاثر از چگونگی مراقبت سلامت هستند. فشار به منظور تدوین قوانینی است که از امتناع سازمان های حافظ سلامت برای ارائه خدمات در راستای حقوق بیماران جلوگیری می کند. بسیاری از مردم به دلیل عدم شفافیت، حقوق خاص خود را در هنگام دریافت مراقبت سلامت نمی شناسند. عدم اتفاق نظر برای تدوین شاخص های سلامتی وسیع و کاربردی، پایش ناکافی و عدم گزارش مناسب توسط دولت ها، کمبود و تناقض داده ها، منجر به ایجاد ایده های سلیقه ای در این زمینه شده است.پیاده سازی بسیاری از حقوق ذکر شده در منشور حقوق بیماران، بدون در نظرگرفتن اصول حاکمیت بالینی محقق نخواهد شد. حاکمیت بالینی یکی از ابزارهای اصلی و زیرساخت های مسلم برای احقاق حقوق بیماران است و از طریق 4 ستون اصلی (ارزش مصرف کننده، ممیزی بالینی، مدیریت ریسک، مدیریت و توسعه حرفه ای) در راستای پیمایش رضایت بیماران، مدیریت شکایت و کم کردن خطاهای بالینی حرکت می کند. در واقع حاکمیت بالینی با ایجاد بزرگترین تغییر بر روی رفتار، تفکر و چگونگی عملکرد افراد در سازمان، ارائه دهندگان مراقبت سلامت را به سازمان های یادگیرنده ای تبدیل خواهد کرد که با شناخت زیرساخت های ملی و بومی به عنوان نیروی محرکه ای برای توسعه خدمات سلامت با کیفیت و ایمن در راستای احقاق حقوق بیماران گام برمی دارد.

سابقه و هدف: هدف منشور حقوق بیمار دفاع از حقوق بیماران و اطمینان از مراقبت کافی از آن ها می باشد. منشور حقوق بیمار موجب بهبود ارتباط بین بیماران و ارایه دهندگان می گردد و کیفیت مراقبت های بهداشتی- درمانی را ارتقا می دهد؛ لذا این مطالعه به منظور بررسی میزان رعایت منشور حقوق بیماران بستری در بیمارستان های دولتی شهر کاشان در سال 1381 صورت پذیرفت.مواد و روش ها: این مطالعه به روش توصیفی -تحلیلی روی 320 نفر از بیماران بستری در بیمارستان های دولتی کاشان که به طور تصادفی ساده انتخاب شده بودند، انجام گرفت. داده ها از طریق پرسشنامه تهیه شده بر اساس منشور حقوق بیمار جامعه امریکا که با جامعه ایران همخوانی داشت، به صورت مصاحبه مستقیم جمع اوری گردید.یافته ها: نتایج نشان داد منشور حقوق بیمار در جامعه مورد پژوهش در 74/67 درصد موارد رعایت شده بود. اطلاع بیمار از تشخیص و درمان در 72/80 درصد، رسیدگی به اعتراضات بیمار در مورد هزینه های درمانی در 08/25 درصد، اخذ رضایت از بیمار در هنگام معاینه برای حضور افراد غیرمرتبط با درمان در 7/21 درصد، رسیدگی به درخواست بیمار در خصوص درمان و ترخیص با میل شخصی در 8/53 درصد موارد رعایت شده بود. اختلاف معناداری بین میزان رعایت منشور حقوق بیمار در جامعه زنان با جامعه مردان (P<0.0001) و نیز افراد دارای تحصیلات زیردیپلم با افراد بالاتر از دیپلم (P<0.0001) مشاهده گردید.بحث: بر اساس یافته ها حقوق بیمار در جامعه مورد پژوهش از دیدگاه بیماران کاملا رعایت نمی شود. این مساله به خصوص در مورد گرفتن اجازه حضور توسط افراد غیرمرتبط با درمان در هنگام انجام معاینه وجود داشت؛ لذا پیشنهاد می شود تدابیری لازم برای افزایش آگاهی ارایه دهندگان مراقبت های درمانی و بیماران در هنگام پذیرش اخذ گردد.